ضرورت توسعه موزه‌های دانشگاهی

در نشست تخصصی «موزه‌های دانشگاهی» تعاریف، چالش‌ها و فرصت‌های موزه‌های دانشگاهی در ایران و جهان مورد بررسی قرار گرفت و بر ضرورت گسترش موزه‌های دانشگاهی تاکید شد. به گزارش ستاد خبری سی‌وپنجمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، میزگرد «موزه‌های دانشگاهی» عصر روز چهارشنبه 26 اردیبهشت‌ماه 1403 همزمان با هشتمین روز برگزاری نمایشگاه با حضور مریم پاکدامن (موزه و آرشیو دانشگاه الزهرا(س) و مدرس دانشگاه)، مهران نوروزی، (موزه ملی علوم و فناوری ایران) در سالن نشست‌های سرای دانشگاهی برگزار شد. در ابتدای این نشست دکتر مریم پاکدامن با تاکید بر تشریح رسالت موزه‌های دانشگاهی گفت: سه حوزه مختلف در طبقه‌بندی موزه‌های دانشگاهی وجود دارد. در شکل اول، موزه‌هایی هستند که نگاهشان به تاریخچه و هویت آن دانشگاه است. شکل دیگر موزه‌های دانشگاهی با موضوع خاصی مانند علوم و جانورشناسی و… راه‌اندازی می شود و بیشتر موزه های دانشگاهی در دنیا از این دست هستند که اولین نسل موزه‌های دانشگاهی از نوع جانورشناسی است.اما در شکل سوم، تمرکز بر اسناد و مراسلات اداری و هدایایی است که بین روسای دانشگاهی و اندیشمندان و دانشمندان رد و بدل می شود. موزه‌های دانشگاهی در تحقق رسالت آموزش و پژوهش دانشگاه‌ها همگام با شعار سال شورای جهانی موزه (ایکوم) می‌توانند نقش‌آفرینی کنند. پاکدامن عنوان کرد: موزه‌های دانشگاهی ایران با موزه‌های دانشگاهی سایر کشورها رقابت می‌کنند. مهران نوروزی، کارشناس موزه، دیگر سخنران این نشست با تاکید بر این نکته که موزه‌های دانشگاهی بر حسب نوع عملکرد قابل دسته بندی هستند گفت: اولین نسل این موزه‌ها مربوط به قرن 10 و 11 میلادی و برای تدریس دروسی مانند آناتومی یا خواص گیاهان دارویی راه‌اندازی شد. او با اشاره به اینکه این موزه‌ها فردمحور بود و توسط اساتید راه‌اندازی می‌شد،‌ ادامه داد: موزه رسمی و غیرشخصی دانشگاهی اولین بار به صورت رسمی در آکسفورد و در قرن 17 راه‌اندازی شد. در این رویداد تلاش شد تا موزه برای بازدید همه علاقه‌مندان و نه فقط دانشگاهیان و پژوهشگران باشد و مردم بتوانند بلیت بازدید بخرند و از سوی دیگر اشیای موزه برای پژوهش در اختیار پژوهشگران قرار می گرفت و این مکان اولین موزه دانشگاهی رسمی در تاریخ شد. نوروزی افزود: در قرن بیستم تحول دیگری رخ داد؛ اشیا و مجموعه‌هایی که جنبه آموزشی داشتند خودشان طی زمان تبدیل به اشیای تاریخی شدند و این نوع دوم موزه‌های دانشگاه در قرن بیستم بود. به گفته او، در دهه اخیر ما با بازتعریف اساسی در موزه‌های دانشگاهی مواجه شدیم. این پژوهشگر درباره چگونگی راه‌اندازی موزه‌های دانشگاهی در ایران توضیح داد: پیدایش موزه در ایران به دوران ناصری برمی‌گردد. ناصرالدین‌شاه بعد از سفر به فرنگ دستور داد تا یک اتاق کاخ گلستان به موزه تبدیل شود و بعدها موزه ملی راه اندازی شد. نوروزی گفت: در سال 1307 اولین موزه دانشگاهی در ایران توسط جلال افشار در موزه کشاورزی دانشگاه تهران و در شهر کرج راه‌اندازی شد. این موزه در بدو پیدایش آزمایشگاه داشت و رویکردش کاملا دانشگاهی بود. اکنون یک سده از آن زمان گذشته و هنوز هم اقدامی پیشرو در منطقه به حساب می آید. *نبود ساختار مشترک* این پژوهشگر گفت: در ایران 59 موزه دانشگاهی داریم اما هیچ ساختار مشترکی میان این موزه‌ها وجود ندارد. در دسته‌بندی این موزه‌ها بیشترین تعداد با 24 مورد مربوط به تاریخ طبیعی است و رتبه دوم به اسناد و مفاخر اختصاص دارد. موزه‌های دانشگاهی پزشکی، علم و فناوری و همچنین باستان‌شناسی نیز داریم و کمترین تعداد موزه‌های دانشگاهی مربوط به آرشیو و کتابخانه است که تنها دو موزه در کشورند. نوروزی درباره پراکندگی موزه‌های دانشگاهی در ایران گفت: در 5 استان موزه دانشگاهی نداریم، اما در تهران 15 مورد داریم. تعداد این موزه‌ها در کشوری مانند آلمان 827 مورد است که در نقاط مختلف آن کشور به تناسب توزیع شده‌اند. او با بیان اینکه وزارت علوم باید به طراحی استاندارد موزه‌های دانشگاهی بپردازد گفت: دانشگاه‌ها می‌توانند مشوق‌هایی را برای اساتید و دانشجویان در حوزه موزه تعریف کنند. همچنین این موزه‌ها باید دسترس‌پذیر شوند و استفاده از فضای مجازی در دستور کار آنها قرار گیرد. در انتهای جلسه پاکدامن در تایید نتایج پژوهش نوروزی و ضمن تاکید بر وجود چالشهای مسیر توسعه موزه های دانشگاهی خاطر نشان کرد جهت تحقق آرمان ها و تببین اهداف والای آموزش عالی کشور نیاز است وزارت علوم، تحقیقات و فناوری ساختار مشخصی برای تثبیت جایگاه موزه های دانشگاهی در نظر گرفته و نقش محوری شاخصی در راستای تعامل هر چه بیشتر این نهادهای دانشگاهی ایفا نماید نظر به عدم حضور استاد محیط طباطبایی به دلیل تراکم برنامه های هفته میراث فرهنگی ، این جلسه با پرسش و پاسخ به اتمام رسید و سخنرانان از طرف کمیته فرهنگی سی و پنجمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران مورد تقدیر قرار گرفتند.